Η κατάρρευση του δρομέα

Ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος στα αγωνίσματα αντοχής είναι η ξαφνική, μερική ή ολική, απώλεια της συνείδησης που συνδυάζεται με απώλεια στήριξης του δρομέα. Είναι συχνή σε αγώνες μαραθωνίου, ημιμαραθωνίου ή τριάθλου, όταν συνυπάρχουν υψηλή θερμοκρασία και υγρασία.
Στο 85% των περιπτώσεων συμβαίνει όταν ο αθλητής έχει περάσει τη γραμμή τερματισμού και τις περισσότερες φορές δεν εμπνέει καμία ανησυχία. Η πιο συνήθης αιτία είναι η απότομη πτώση της αρτηριακής πίεσης, η οποία οφείλεται στη μειωμένη φλεβική επαναφορά του αίματος στην καρδιά, επειδή λιμνάζει στις φλέβες των κάτω άκρων. Όταν ο δρομέας σταματήσει απότομα οι μύες των κάτω άκρων και ιδιαίτερα του πέλματος και της γαστροκνημίας σταματούν να συσπώνται, οπότε δε συμπιέζουν τις φλέβες για να σπρώξουν το αίμα προς τα πάνω. Γι' αυτό, εξάλλου, συνιστάται αμέσως μετά τον τερματισμό οι δρομείς να μην σταματούν απότομα αλλά να περπατούν ή να κάνουν ελαφρύ τρέξιμο για αρκετά μέτρα. Το φαινόμενο ονομάζεται ορθοστατική υπόταση και αντιμετωπίζεται διά ανυψώσεως των κάτω άκρων, οπότε σε λιγότερο από δέκα λεπτά ο δρομέας συνέρχεται και τα συμπτώματα υποχωρούν. Άλλα καλοήθη αίτια είναι η εξάντληση, η ναυτία και η αφυδάτωση. Σοβαρότερες αιτίες κατάρρευσης κατά τη διάρκεια του αγώνα είναι η υπογλυκαιμία, η υπονατριαιμία, η θερμοπληξία, η καρδιακή ανακοπή, η εγκεφαλική αιμορραγία και το βαρύ έμφραγμα.
Ορισμένες βασικές γνώσεις εκτίμησης και αντιμετώπισης ενός τέτοιου περιστατικού είναι απαραίτητες από τους συναθλητές που βρίσκονται κοντά του, επειδή ο χρόνος πλέον καθίσταται κρίσιμος για τη ζωή του. Αρχικά εκτιμάται το επίπεδο συνείδησης. Αν είναι καλό μειώνονται σημαντικά οι πιθανότητες το αίτιο να είναι σοβαρό. Αν δεν έχει ικανοποιητική συνείδηση τότε ελέγχονται άμεσα οι σφίξεις και οι αναπνοές. Αν αναπνέει ικανοποιητικά, πρώτη προτεραιότητα είναι ο έλεγχος των σφίξεων. Επίσης, αν είναι δυνατόν, ελέγχεται η αρτηριακή πίεση και η θερμοκρασία πρωκτού (έλεγχος θερμοπληξίας). Αν οι σφίξεις είναι αψηλάφητες αρχίζουν αμέσως μαλάξεις, εκατό ανά λεπτό, έως ότου αναλάβει συνείδηση ή μεταφερθεί στο νοσοκομείο. Παράλληλα, παίρνονται πληροφορίες από συγγενείς, φίλους ή προπονητές για το ιατρικό ιστορικό, αν δηλαδή πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη, αν παίρνει φάρμακα, κλπ. Καθοριστικές ερωτήσεις είναι οι εξής:
Πόσα και ποια υγρά χορηγήθηκαν κατά τον αγώνα (έλεγχος αφυδάτωσης, υπερυδάτωσης ή υπογλυκαιμίας).
Πώς ήταν η διούρηση κατά τη διάρκεια του αγώνα (ανουρία μπορεί να σημαίνει αφυδάτωση).
Ποια ήταν η κατανάλωση υδατανθράκων πριν ή κατά τη διάρκεια του αγώνα, διότι ανεπαρκής κατανάλωση μπορεί να σημαίνει υπογλυκαιμία, ιδιαίτερα σε διαβητικούς δρομείς.
Αν υπάρχει ενεργός νόσος για την οποία παίρνει φάρμακα που επηρεάζουν την ανεκτικότητα στη θερμότητα και προδιαθέτουν για θερμοπληξία.
Αν είχε πρώιμα συμπτώματα, όπως απώλεια προσανατολισμού, θωρακικό πόνο, συριγμό, ναυτία, αίσθημα παλμών, κ.ά.
Ήταν καλά προετοιμασμένος για τον αγώνα; Ανεπαρκής προετοιμασία προδιαθέτει για πρώιμη κατάρρευση.
Βαρύτητα της κατάστασης
Α) Ήπια βαρύτητα. Άριστο επίπεδο συνείδησης. Θερμοκρασία πρωκτού πάνω από 35 και κάτω από 40 βαθμούς Κελσίου. Αρτηριακή πίεση πάνω από εκατό, σφίξεις κάτω από εκατό. Σάκχαρο αίματος πάνω από 70 έως 180. Νάτριο αίματος 133-148. Απώλεια βάρους μικρότερη από 5%.
Β) Σοβαρότερη βαρύτητα. Μείωση ή απώλεια συνείδησης. Θερμοκρασία πρωκτού πάνω από 41 βαθμούς ή κάτω από 35. Αρτηριακή πίεση κάτω από 90 και σφίξεις πάνω από 100. Σάκχαρο αίματος κάτω από 70 και πάνω από 180. Νάτριο κάτω από 130 (υπονατριαιμία) ή πάνω από 150. Απώλεια βάρους πάνω από 5%.
Οι ήπιες μορφές αντιμετωπίζονται εύκολα με ξεκούραση και χορήγηση υγρών από το στόμα. Σε περίπτωση υπονατριαιμίας, θερμοπληξίας ή ανακοπής απαιτείται άμεση αντιμετώπιση, διότι απειλείται σοβαρή βλάβη των οργάνων ή και η ζωή του αθλητή.
Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου, Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.